OCOP là gì? Tại sao sản phẩm gốm sứ cần có OCOP

Trong dòng chảy phát triển nông thôn mới, OCOP đã trở thành một khái niệm quen thuộc không chỉ với những người làm nông nghiệp mà cả những nghệ nhân, doanh nghiệp thủ công truyền thống như gốm sứ. Viết tắt từ cụm “One Commune One Product” (Mỗi xã một sản phẩm), OCOP là chương trình quốc gia nhằm phát triển sản phẩm đặc trưng của từng địa phương, thông qua việc chuẩn hóa, xây dựng thương hiệu và kết nối thị trường.

Với ngành gốm sứ Bát Tràng nói riêng và các làng nghề trên cả nước nói chung, OCOP không chỉ là một cơ hội, mà còn là động lực để nâng tầm sản phẩm, khẳng định bản sắc văn hóa và mở rộng thị trường trong nước lẫn quốc tế. Trong bài viết này, Gốm Sứ Sáng Tạo sẽ cùng bạn tìm hiểu OCOP là gì, vì sao chứng nhận OCOP lại quan trọng với ngành gốm sứ, và những giá trị cụ thể mà chương trình này mang lại cho người làm nghề thủ công truyền thống.

1. OCOP là gì? Tổng quan về chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”

1.1 Khái niệm OCOP và mục tiêu phát triển kinh tế địa phương

OCOP là viết tắt của cụm từ tiếng Anh "One Commune One Product", được hiểu là "Mỗi xã một sản phẩm". Đây là một chương trình phát triển kinh tế cộng đồng được Chính phủ Việt Nam khởi xướng từ năm 2008, sau đó được nâng cấp thành chương trình quốc gia từ năm 2018 trong khuôn khổ xây dựng nông thôn mới. OCOP hướng đến việc phát triển các sản phẩm đặc trưng của từng địa phương trên cơ sở khai thác nội lực, gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống và gắn với lợi thế cạnh tranh sẵn có của từng vùng miền.

OCOP là gì? Chứng nhận OCOP cho sản phẩm gốm sứ Việt Nam

Mục tiêu cốt lõi của OCOP không chỉ dừng lại ở việc tiêu thụ sản phẩm nông thôn, mà còn là chiến lược tổng thể để nâng cao năng lực sản xuất, quản trị và tiếp thị cho các cá nhân, tổ hợp tác, doanh nghiệp và hợp tác xã đang tham gia vào chuỗi giá trị sản phẩm địa phương. OCOP giúp phát triển mô hình kinh tế khu vực nông thôn theo hướng sáng tạo, bền vững, lấy con người làm trung tâm, từ đó gia tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho cộng đồng.

1.2 Các nhóm sản phẩm chính thuộc chương trình OCOP

Trong hệ thống phân loại của chương trình OCOP, các sản phẩm được chia thành sáu nhóm chính, phản ánh đa dạng thế mạnh kinh tế của từng địa phương trên cả nước. Bao gồm: nhóm thực phẩm như nông sản, thủy sản, đặc sản vùng miền; nhóm đồ uống như trà, rượu, nước thảo dược; nhóm dược liệu và các chế phẩm từ dược liệu thiên nhiên; nhóm hàng thủ công mỹ nghệ với nhiều ngành nghề truyền thống như mây tre, gỗ, gốm sứ; nhóm sinh vật cảnh như hoa lan, cây cảnh, thú nuôi; và cuối cùng là nhóm dịch vụ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái gắn với văn hóa bản địa.

Trong đó, nhóm sản phẩm thủ công mỹ nghệ đóng vai trò quan trọng khi không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn gìn giữ các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc. Gốm sứ là một trong những ngành nghề nổi bật thuộc nhóm này, được đánh giá cao về tiềm năng phát triển, giá trị thẩm mỹ và khả năng vươn ra thị trường quốc tế.

1.3 OCOP là cơ hội để sản phẩm địa phương vươn xa

Chương trình OCOP được xem là “tấm vé vàng” để các sản phẩm địa phương bước ra khỏi phạm vi làng nghề, vươn tới thị trường trong nước và quốc tế một cách bài bản, chuyên nghiệp và có thương hiệu. Với sự hỗ trợ từ nhà nước về mặt đào tạo, kết nối thị trường, truyền thông và xây dựng tiêu chuẩn, các sản phẩm được công nhận OCOP có cơ hội khẳng định giá trị trên thị trường, tăng độ tin cậy với người tiêu dùng, đối tác và nhà phân phối.

Đặc biệt, đối với những ngành nghề truyền thống như gốm sứ, nơi mà mỗi sản phẩm đều mang trong mình dấu ấn văn hóa vùng miền và giá trị thủ công lâu đời, việc tham gia OCOP không chỉ giúp nâng tầm sản phẩm mà còn góp phần bảo tồn di sản. Khi một sản phẩm gốm sứ đạt chứng nhận OCOP, điều đó đồng nghĩa với việc sản phẩm đã đạt đến một chuẩn mực nhất định về chất lượng, tính độc đáo, khả năng truy xuất nguồn gốc và tiềm năng thương mại. Đây chính là tiền đề để các làng nghề gốm như Bát Tràng, Chu Đậu, Biên Hòa hay Lái Thiêu khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế – văn hóa quốc gia.

2. OCOP có ý nghĩa gì với sản phẩm gốm sứ truyền thống?

Gốm sứ là một trong những ngành nghề thủ công lâu đời và đặc sắc nhất tại Việt Nam. Mỗi sản phẩm gốm đều ẩn chứa trong mình không chỉ kỹ thuật điêu luyện mà còn là hồn cốt của vùng đất, văn hoá và con người làm ra nó. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh và người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng đảm bảo, thì gốm sứ truyền thống cũng cần một hướng đi mới để khẳng định vị thế. Và đó chính là lúc chương trình OCOP trở thành chiếc cầu nối thiết thực giữa truyền thống và hiện đại, giữa làng nghề và thị trường.

2.1 Gốm sứ là sản phẩm thủ công mang đậm bản sắc văn hóa địa phương

Gốm sứ là ngành nghề không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn gắn liền với đời sống tinh thần, tập tục và phong cách thẩm mỹ của từng vùng miền. Từ Bát Tràng với những dòng men lam cổ, Chu Đậu với kỹ thuật vẽ thủy mặc tinh tế, đến Lái Thiêu hay Biên Hòa với màu men đất nung độc đáo, mỗi nơi đều có một câu chuyện riêng đằng sau mỗi sản phẩm. Việc đưa gốm sứ vào chương trình OCOP đồng nghĩa với việc xác lập lại vai trò trọng yếu của ngành thủ công mỹ nghệ trong chiến lược phát triển bền vững ở nông thôn. Đây là cách để gìn giữ, tôn vinh và quảng bá những giá trị truyền thống đang dần bị mai một trong thời đại công nghiệp hóa.

Gốm sứ Bát Tràng đạt chuẩn OCOP thủ công và bản sắc văn hóa

OCOP giúp ngành gốm vượt qua giới hạn của sự thủ công đơn lẻ, chuyển sang mô hình sản xuất có tổ chức, có tiêu chuẩn, có định vị rõ ràng trên thị trường. Đó không chỉ là sản phẩm đẹp, mà còn là sản phẩm có thương hiệu, có chứng nhận và được ghi nhận về giá trị.

2.2 Tạo bước đệm để sản phẩm gốm sứ nâng cao năng lực cạnh tranh

Trong thị trường hiện đại, yếu tố cạnh tranh không chỉ đến từ vẻ ngoài sản phẩm, mà còn nằm ở quy trình sản xuất, câu chuyện thương hiệu, khả năng truy xuất nguồn gốc và sự tin cậy từ người tiêu dùng. Việc tham gia OCOP là cơ hội để các xưởng gốm, làng nghề truyền thống được tiếp cận với những tiêu chuẩn mới, học hỏi cách làm bao bì chuyên nghiệp, quản lý chất lượng đồng đều và đặc biệt là phát triển câu chuyện sản phẩm một cách bài bản.

Khi được công nhận đạt chuẩn OCOP, sản phẩm gốm sứ có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các hệ thống phân phối lớn, sàn thương mại điện tử, các chương trình xúc tiến thương mại trong nước và quốc tế. Đây chính là bàn đạp để các dòng gốm truyền thống có thể cạnh tranh sòng phẳng với những sản phẩm công nghiệp cùng loại, từ đó lan tỏa giá trị thủ công Việt Nam đến đông đảo khách hàng.

2.3 OCOP là cơ hội để gốm sứ trở thành biểu tượng văn hoá – quà tặng – thương hiệu vùng miền

Không chỉ dừng lại ở việc nâng cao chất lượng, OCOP còn là cơ chế hiệu quả giúp gắn kết sản phẩm với bản sắc văn hóa địa phương. Mỗi bộ bát đĩa, mỗi chiếc ấm chén, mỗi chiếc bình gốm nếu được thiết kế chỉn chu, kể một câu chuyện đủ hấp dẫn và gắn liền với vùng đất sản sinh ra nó, thì sẽ không chỉ là món hàng hóa mà còn là biểu tượng văn hóa, món quà ý nghĩa trong các sự kiện, hội nghị, lễ tết.

Gốm sứ OCOP là đại diện cho tinh hoa thủ công Việt Nam, mang lại niềm tự hào cho địa phương sở hữu và giá trị khác biệt cho người sử dụng. Khi được gắn mác OCOP, sản phẩm gốm không còn là món đồ trưng bày đơn thuần, mà là cầu nối giữa người làm nghề và người thưởng thức, giữa hiện tại và truyền thống, giữa Việt Nam và bạn bè quốc tế.

3. Lợi ích khi sản phẩm gốm sứ đạt chứng nhận OCOP

Chứng nhận OCOP không đơn thuần là một danh hiệu mang tính hình thức, mà là sự khẳng định về chất lượng, uy tín và giá trị thương hiệu của sản phẩm trong mắt người tiêu dùng và đối tác. Với các sản phẩm gốm sứ truyền thống, việc đạt được OCOP chính là bước chuyển mình mạnh mẽ từ một sản phẩm thủ công mang tính địa phương trở thành đại diện văn hóa có năng lực cạnh tranh quốc gia và quốc tế. Vậy khi một sản phẩm gốm sứ được công nhận OCOP, nó sẽ mang lại những lợi ích cụ thể nào?

3.1 Được công nhận chính thức về chất lượng và nguồn gốc sản phẩm

Chứng nhận OCOP là hệ thống đánh giá theo tiêu chuẩn quốc gia, xét duyệt dựa trên nhiều tiêu chí khắt khe như chất lượng sản phẩm, tiềm năng thị trường, bản sắc văn hóa và tính sáng tạo. Khi một sản phẩm gốm sứ đạt từ 3 sao OCOP trở lên, điều đó đồng nghĩa với việc sản phẩm đã vượt qua các vòng thẩm định chuyên môn, chứng minh được năng lực sản xuất ổn định, độ đồng đều về chất lượng và khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường.

Chứng nhận OCOP cho sản phẩm Bình hút lộc tứ cảnh vàng kim

Không chỉ là một dấu xác nhận trên bao bì, OCOP còn tạo nên sự tin tưởng nơi người tiêu dùng, giúp khách hàng dễ dàng nhận diện được sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, giá trị thật và được bảo hộ bởi chương trình quốc gia. Đây là yếu tố quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường ngày càng nhạy cảm với hàng giả, hàng kém chất lượng và sản phẩm không rõ xuất xứ.

3.2 Được hỗ trợ truyền thông, xây dựng thương hiệu và thiết kế bao bì

Một trong những điểm mạnh của chương trình OCOP là đi kèm với hệ thống hỗ trợ đồng bộ từ phía nhà nước và các tổ chức phát triển. Các đơn vị tham gia OCOP thường được hỗ trợ đào tạo về kỹ năng truyền thông, thiết kế thương hiệu, làm hồ sơ truy xuất nguồn gốc, và hoàn thiện bao bì sản phẩm theo hướng chuyên nghiệp.

Đối với sản phẩm gốm sứ, nơi vẻ đẹp ngoại hình đóng vai trò quan trọng trong quyết định mua hàng thì việc đầu tư đúng vào hình ảnh thương hiệu và bao bì có thể tạo ra khác biệt lớn. Những chiếc hộp sang trọng, những câu chuyện thương hiệu rõ ràng và những thiết kế đồng bộ không chỉ giúp sản phẩm trở nên thu hút hơn, mà còn tăng giá trị cảm nhận, góp phần nâng tầm sản phẩm lên một đẳng cấp mới.

3.3 Dễ dàng tiếp cận thị trường, mở rộng kênh phân phối và đối tác

Khi đã đạt chứng nhận OCOP, sản phẩm gốm sứ sẽ được ưu tiên tham gia vào các chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ trong nước và quốc tế do Bộ Nông nghiệp và các địa phương tổ chức. Đây là cơ hội quý giá để doanh nghiệp, làng nghề, tổ hợp tác mở rộng mối quan hệ đối tác, tìm kiếm đại lý phân phối và tiến xa hơn trong việc đưa sản phẩm vào hệ thống bán lẻ hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại hay các nền tảng thương mại điện tử.

Hơn thế nữa, với danh hiệu OCOP, các sản phẩm gốm sứ có thể được các cơ quan, tổ chức lựa chọn làm quà tặng sự kiện, quà tặng hội nghị cấp cao, quà lưu niệm văn hóa... Từ đó nâng cao không chỉ doanh thu mà còn khẳng định được vị thế thương hiệu trên thị trường quà tặng cao cấp.

4. Tại sao doanh nghiệp gốm sứ nên tham gia OCOP?

Trong hành trình phát triển sản phẩm gốm sứ từ quy mô làng nghề truyền thống đến các thương hiệu có tầm vóc, mỗi bước đi cần sự đồng hành của chiến lược, sự định hướng và những chương trình hỗ trợ thực chất. OCOP chính là một trong những mô hình phát triển bền vững như thế. Không chỉ là một chính sách ưu đãi, OCOP còn là cơ hội để các doanh nghiệp gốm sứ định hình lại vị trí của mình trên bản đồ thương hiệu Việt. Vậy vì sao các đơn vị sản xuất gốm nên chủ động tham gia vào chương trình này?

4.1 Khẳng định bản sắc và định vị thương hiệu vùng miền

Một trong những thách thức lớn của sản phẩm thủ công là sự lẫn lộn và thiếu định vị rõ ràng trên thị trường. Khi tham gia OCOP, sản phẩm gốm sứ không chỉ được đánh giá ở góc độ chất lượng, mà còn được soi chiếu dưới lăng kính văn hoá yếu tố cốt lõi để tạo nên một thương hiệu gắn với địa phương. Mỗi chiếc ấm, chiếc bát, chiếc bình khi được công nhận OCOP sẽ không còn là món hàng vô danh, mà trở thành biểu tượng cho một vùng đất, một phong cách sống, một di sản truyền thống.

OCOP cho phép doanh nghiệp gốm sứ đưa bản sắc địa phương trở thành điểm mạnh cạnh tranh, thay vì chỉ là yếu tố trang trí. Đây là nền tảng để xây dựng một thương hiệu thủ công có chiều sâu, có linh hồn, và có thể tồn tại lâu dài trong tâm trí người tiêu dùng.

4.2 Tăng độ tin cậy và giá trị thương mại cho sản phẩm

Thị trường hiện đại đòi hỏi sản phẩm không chỉ đẹp mà còn phải rõ ràng về tiêu chuẩn, minh bạch về nguồn gốc và đáng tin cậy về chất lượng. Việc đạt chứng nhận OCOP chính là lời cam kết công khai giữa người làm nghề và người tiêu dùng rằng sản phẩm này được sản xuất bài bản, kiểm định kỹ lưỡng và đủ điều kiện để vươn ra thị trường rộng lớn hơn.

Gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP ngành gốm sứ tại hội chợ

Khi có OCOP, sản phẩm gốm sứ không còn bị đánh giá như một món đồ địa phương đơn thuần, mà được xếp vào nhóm sản phẩm có thương hiệu tương đương với việc gia tăng khả năng tiêu thụ, nâng cao giá trị thương mại, thậm chí tăng giá bán hợp lý mà vẫn tạo sự an tâm cho khách hàng.

4.3 Gắn kết truyền thống với hiện đại

Tham gia OCOP không có nghĩa là từ bỏ những giá trị cũ, mà là cơ hội để các doanh nghiệp gốm sứ học cách “hiện đại hoá” những gì truyền thống. Thay vì sản xuất theo cảm hứng, các đơn vị cần chuẩn hóa quy trình, phát triển sản phẩm theo định hướng thị trường, đồng thời vẫn giữ nguyên những giá trị nghệ thuật và văn hóa bản địa.

Sự gắn kết giữa nghề gốm cổ truyền và tiêu chuẩn hóa hiện đại sẽ mở ra con đường phát triển bền vững hơn. Thay vì phụ thuộc vào những khách hàng quen hoặc thị trường nhỏ lẻ, sản phẩm gốm sứ OCOP có thể chinh phục những hệ thống bán hàng quy mô, phục vụ các mục đích quà tặng doanh nghiệp, quà lưu niệm du lịch và các sự kiện văn hóa cấp cao. Đây là nền tảng vững chắc để doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và đứng vững trong nền kinh tế thị trường.

5. Kết luận

Trong dòng chảy phát triển bền vững của kinh tế nông thôn, chương trình OCOP không chỉ là một chiến lược phát triển sản phẩm địa phương, mà còn là một cơ hội thiết thực để ngành gốm sứ truyền thống chuyển mình từ sản phẩm thủ công mang tính vùng miền trở thành thương hiệu được chuẩn hóa, có vị thế trong nước và quốc tế. Với sự hỗ trợ từ nhà nước, cơ chế đánh giá rõ ràng, cùng khả năng tiếp cận thị trường rộng mở, OCOP đã và đang trở thành tấm tem vàng khẳng định chất lượng và uy tín cho nhiều dòng sản phẩm gốm sứ Việt.

Đối với các doanh nghiệp, nghệ nhân và làng nghề gốm sứ như Bát Tràng, Chu Đậu hay Lái Thiêu, việc tham gia OCOP không chỉ là hành động kinh tế, mà còn là sự khẳng định tình yêu và trách nhiệm với nghề truyền thống. Bởi lẽ, mỗi sản phẩm đạt chuẩn OCOP là một bước tiến trong hành trình gìn giữ di sản, tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc và góp phần đưa gốm sứ Việt chạm đến những thị trường lớn hơn, sâu sắc hơn, có giá trị hơn.

Gốm Sứ Sáng Tạo tin rằng, cùng với OCOP, những sản phẩm gốm mang hồn đất, hồn người sẽ không chỉ được trân trọng ở quê nhà, mà còn có cơ hội lan tỏa tinh hoa Việt ra thế giới bằng chính vẻ đẹp nguyên bản và chiều sâu văn hoá được thổi vào từng thớ men, từng đường vẽ. OCOP không chỉ là một chương trình, mà là một hành trình đưa gốm sứ truyền thống đến với tương lai.